13 juli 1980

Op 2,5 kilometer van de top schokt de Tour; op de slotklim naar Pra-Loup, 1650 meter hoog in de Alpes de Haute-Provence. Plotseling schiet de linkerhand van Johan van der Velde van het stuur. Zijn manoeuvre brengt Joop Zoetemelk uit balans, schuin achter hem rijdend. En dan ligt-ie daar ineens, de drager van de gele trui.

De televisiebeelden veroorzaken schrik op zondagmiddag 13 juli 1980. We zien een bloedende elleboog, ontreddering, angst.  De paniek grijpt om zich heen, maar Joop Zoetemelk blijft kalm alsof er niets bijzonders is voorgevallen. Eventjes blijft hij zelfs onhandig op het asfalt zitten, kennelijk nog nergens van bewust.   

Twee minuten later al rijdt Zoetemelk op een nieuwe fiets weer naast Johan der Velde,  en tussen zijn belagers. ,,Ik heb nog aan hem gevraagd ‘Gaat het?’ en toen riep Joop  iets van ‘geen probleem’. Toen zijn we maar doorgereden. Aan tafel ’s avonds zei hij tegen me: ‘Jij kon er niets aan doen’, en dat was het dan.  Later hebben we het er nooit meer over gehad”, vertelt Van der Velde in 2005 in het boek De Tour van ‘80.

Ziedaar het relaas van de hoofdrolspelers over het meest besproken én vertoonde moment uit de Nederlandse Tour-historie. Van der Velde blijft bestrijden dat hij een schakelfout maakte of dat zijn ketting haperde. Toch vertelt Van der Velde die zondagmiddag, nog in de hitte van de ontknoping, een ander verhaal. ,,Ik ging door m’n derailleur heen, er zat ook een hobbel op de weg”, zegt hij dan. ,,De ketting sloeg over zijn pion”, heeft Zoetemelk gezien.

Geen concurrent kan of wil profiteren van de valpartij. De Belg Jos de Schoenmaecker en de Spanjaard Alberto Fernandez zijn zo ver vooruit dat de etappezege alleen hen nog aangaat. Een machtsgreep van de Miko-coalitie die met drie renners in de top 10 staat, blijft uit. ,,Een bewijs dat ze het niet konden. En zag je hoe rap ik terug was”, grijnst Zoetemelk met van hem onbekende bluf. ,,Als een tegenstander valt, hoor je niet weg te rijden”, zegt daarentegen Sven-Ake Nilsson.

Sven-Ake Nilsson is nummer 8 in het algemeen klassement, als derde van de Miko’s, de ploeg waarvoor Joop Zoetemelk zes jaar is uitgekomen. Drie jaar lang is de Zweed zijn toeverlaat geweest binnen die ploeg. De sympathie is niet verloren gegaan.

Respect voor Zoetemelk beheerst ook Hennie Kuiper als hij Zoetemelk ziet vallen. ,,Ik kon echt niet beter. Ik heb nog geluk gehad. Op wilskracht heb ik als een stuk elastiek bij kunnen blijven, meer zat er gewoon niet in. Als Joop niet valt, verlies ik nog meer. Want dan had hij  op het einde gegarandeerd aangevallen. Ik ben gewoon van de rol gereden.”

Zestien seconden extra verlies loopt Kuiper in de epiloog van de etappe zelfs op ten opzichte van Joop Zoetemelk. Diens voorsprong loopt op tot 1.34, Raymond Martin, nummer 3, blijft  op 4.55 volgen. Kuiper: ,,Op dit moment is het voor mij zeker zo belangrijk de concurrenten achter me vóór te blijven. Verder moet ik maar afwachten of Joop nog door het ijs zakt. Hij moet toch elke dag de koers blijven surveilleren. En tweede worden achter hem is toch geen schande. Weten ze in Nederland eigenlijk wel wat dat betekent, eerste en tweede worden in de Tour?”